Y Drydedd Gainc: Manawydan mab Llyr

“Manawydan fab Llŷr” yw’r drydedd cainc o’r Mabinogi. Mae’n adrodd hanes Manawydan ar ôl marwolaeth ei frawd Brân y Bendigedig a’r tristwch a ddilynodd.

Ar ôl dychwelyd o Iwerddon lle bu farw ei frawd a’i chwaer Branwen, mae Manawydan yn penderfynu peidio â hawlio’i hawl i orsedd Prydain. Yn lle hynny, mae’n ymuno â Pryderi, mab Pwyll a Rhiannon o Dyfed, ac yn priodi Rhiannon ar ôl marwolaeth Pwyll.

Yn fuan ar ôl hynny, mae hud a lledrith yn taro Dyfed, gan adael y tir yn anghyfannedd. Mae Manawydan, Pryderi, Rhiannon, a gwraig Pryderi, Cigfa, yn gorfod gadael Dyfed a mynd ar daith i geisio bywoliaeth. Yn ystod eu taith, mae Pryderi a Rhiannon yn cael eu dal gan hud, ac mae Manawydan a Cigfa yn gweithio’n galed i’w rhyddhau.

Mae Manawydan yn datrys y dirgelwch drwy ddangos ei ddoethineb a’i glyfarwch. Mae’n darganfod bod y hud a gafodd ei osod ar Dyfed wedi ei wneud gan Llwyd, brenin gwlad hud, fel dial am y sarhad a roddwyd i’w ffrind Gwawl gan Pwyll, tad Pryderi. Mewn ymdrech i ryddhau ei ffrindiau, mae Manawydan yn defnyddio ei glyfarwch i dwyllo Llwyd a’i orfodi i ddiddymu’r hud.

Yn y diwedd, mae Rhiannon a Pryderi yn cael eu rhyddhau, a daw heddwch unwaith eto i Dyfed. Mae’r stori yn gorffen gyda Manawydan yn ennill parch ac edmygedd am ei ddoethineb a’i ddewrder.

Mae’r stori hon yn cyfuno elfennau o hud a lledrith, antur, a doethineb, ac yn pwysleisio pwysigrwydd cyfeillgarwch, teyrngarwch, a deallusrwydd yn wyneb anawsterau.